Xidhiidhada Sunta ah: Fahamkooda iyo Ka Hortagoda .

 W\Q : Naima Mohamed 

Xidhiidhada Sunta Ah Waa Kuwa Ku Salaysan Awood, Xakamayn, Iyo Xadgudub Nafsi Ah Ama Jireed Oo Dhexdooda Ka Dhaca. Xidhiidh Noocan Ah Wuxuu Sababi Karaa Dhaawac Maskaxeed, Dareen Iyo Mid Jireed, Oo Saameyn Taban Ku Leh Dadka Ku Jira Xidhiidhkaas. Fahamka Xidhiidhada Sunta Ah Waa Tallaabo Muhiim Ah Oo Looga Hortagi Karo Waxyeelada Ay Keenaan. Calaamadaha Xidhiidhada Sunta Ah Waxaa Ka Mid Ah Isgaarsiinta Liidata, Xaasidnimada, Xakamaynta Dhaqaalaha, Hanjabaadaha, Iyo Xadgudubka Jireed Ama Afka. Marka Qofku Ogaado Inuu Ku Jiro Xidhiidh Noocan Ah, Waa Muhiim Inuu Raadiyo Gargaar Iyo Taageero. Ka Hortagga Xidhiidhada Sunta Ah Wuxuu U Baahan Yahay Wacyigelin Iyo Barashada Farsamooyin Caafimaad Qaba Oo Lagu Dhiso Xidhiidho Wanaagsan. Tan Waxaa Ka Mid Ah Isku Xirnaanta Waxtarka Leh, Xushmadda Midba Midka Kale, Iyo In La Ogaado Xuduudaha Caafimaadka Qaba. Qof Kastaa Waa Inuu Ogaadaa Qiimaha Iyo Xuquuqda Uu Leeyahay Si Uu Uga Fogaado Inuu Ku Dhaco Xadgudub. Haddii Qofka Xidhiidhka Ku Jira Uu Dareemo Inuu Ku Jiro Xaalad Khatar Ah, Waa In Uu Si Degdeg Ah Ula Xidhiidho Saaxiibbadiisa, Qoyskiisa Ama Khadadka Gargaar Ee La Heli Karo Si Looga Caawiyo In Laga Baxo Xidhiidhkaas Sunta Ah. Xidhiidhada sunta ah waa kuwa keenaya dhaawac maskaxeed, jidheed, iyo dareen ahaanba, kuwaas oo si joogto ah u xakameeya ama u maamula dhinacyada kala duwan ee noloshaada. Calaamadaha ugu waaweyn waxaa ka mid ah xakamaynta iyo maamulida, dhaleecayn joogto ah, dulqaad la'aan, iyo khiyaamo. Xidhiidhadan waxay saameyn ku yeeshaan caafimaadka nafsiga iyo jidheed, iyagoo sababa welwel, niyad jab, iyo caafimaad darro guud ahaan. Waa muhiim in la aqoonsado calaamadaha xidhiidhada sunta ah, loo sameeyo isgaarsiin hufan, loona raadsado caawimo xirfadeed haddii loo baahdo. Daryeelka nafta iyo taageerada qoyska iyo saaxiibada ayaa muhiim ah si loo ilaaliyo caafimaadka nafsiga iyo jidhka, loona helo nolol farxad leh iyo xidhiidho caafimaad qaba.       Xidhiidhada sunta ah waa kuwa si joogto ah u keenaya dhaawac maskaxeed, jidheed, ama dareen ahaan. Qof kasta oo xidhiidh noocan ah ku jiro waxa uu dareemi karaa culeys badan, niyad jab, iyo caafimaad darro guud ahaan. Waa muhiim in la aqoonsado calaamadaha xidhiidhadan iyo hababka looga hortagi karo si loo ilaaliyo caafimaadka nafsiga ah iyo jidhka ee qofka.

Calaamadaha Xidhiidhada Sunta ah

1. Xakamaynta iyo Maamulida: Qofka kale ayaa isku dayaya inuu xakameeyo dhammaan dhinacyada noloshaada, sida cidda aad la kulanto, meesha aad tagto, iyo waxa aad samayso.
2. Dhaleecayn Joogto ah: Had iyo jeer waxaa lagu dhaleeceeyaa, wax kastoo aad sameysidba waa khalad. Waxaad dareemaysaa inaan lagu qaddarin ama lagu qiimeyn.
3. Dulqaad la'aan: Waxa ay leedahay dulqaad la'aan iyo xanaaq degdeg ah oo marar badan kugu keenaya inaad ka cabsato oo aad ka walwasho falcelintooda.
4. Khiyaano: Waxaa laga yaabaa inuu ku khiyaameeyo oo uu qiyaano kugu sameeyo, isagoo kuu sheekaynaya been iyo waxyaabo aan run ahayn.
5. Kaligii Talisnimo: Waxay leeyihiin dabeecad kaligii talisnimo, iyaga oo isku dayaya inay kaaga dhigi karaan inaad dareento inaad cid kale lahayn oo iyaga mooyaane.

Saameynta Xidhiidhada Sunta ah

Marka Qofku Ku Jiro Xidhiidh Noocan Ah, Wuxuu La Kulmaa Dhaawac Maskaxeed, Jireed, Iyo Shucuur. Saameynta Nafsiyeed Waxaa Ka Mid Ah Dareenka Walaaca, Niyad-Jabka, Isku Kalsooni La’aanta, Iyo Dhibaatooyinka Hurdo La’aanta. Waxay Sidoo Kale Sababi Kartaa Hoos U Dhac Ku Yimaadda Awoodda Shaqada Iyo Waxbarashada, Taas Oo Keeni Karta In Qofka Uu Dareemo Guuldarro Iyo Niyad Jab Joogto Ah. Dhinaca Shucuurta, Xidhiidhada Sunta Ah Waxay Keeni Karaan Cabsi, Jahawareer, Iyo Dareen Joogto Ah Oo Ah In La Dayacay Ama La Xukumay. Qofka Ku Jira Xidhiidh Sun Ah Wuxuu Dareemaa Cidlo, Kalinimo, Iyo In Aan La Fahmin, Taas Oo Sii Xumayn Karta Xaalada Maskaxda Iyo Shucuurta. Saameynta Jireed Ee Xidhiidhada Sunta Ah Waxaa Ka Mid Noqon Kara Dhaawacyo Jireed Oo Ka Dhasha Xadgudubka Iyo Sidoo Kale Xanuunno Ka Dhasha Culayska Iyo Walaaca Joogtada Ah. Saameyntani Waxay Sidoo Kale Ku Faaftaa Bulshada, Iyadoo Saameyn Ku Yeelata Xidhiidhka Qofka Ee Qoyska, Saaxiibbada, Iyo Bulshada Guud Ahaan. Dadka Ku Jira Xidhiidhada Sunta Ah Waxay Badanaa Dareemaan Inay Ka Go'doonsan Yihiin Kuwa Kale, Taas Oo Keenta In Ay Lumiyaan Taageerada Bulshada Iyo Xidhiidhka Muhiimka Ah. Fahamka Saameynta Ba’an Ee Xidhiidhada Sunta Ah Waa Muhiim Si Loo Helo Garasho Iyo Taageero Sax Ah Oo Loo Baahan Yahay Si Loo Soo Afjaro Ama Looga Soo Kabto Noocyadan Xidhiidhada Waxyeellada Leh.

• Caafimaadka Nafsiga: Waxa ay sababi kartaa welwel, niyad jab, iyo caajis guud ahaan nolosha.
• Caafimaadka Jidheed: Murugada joogtada ahi waxay keeni kartaa caafimaad darro sida madax xanuun, cunno xumo, iyo culeyska dhiigga oo kordha.
• Xidhiidhada Kale: Xidhiidhada sunta ah waxay saamayn karaan xidhiidhada kale ee aad la leedahay qoyska iyo saaxiibada, iyaga oo kuu keenaya inaad go'do ama lagaa fogeeyo dadka aad jeceshahay.

 Sida Looga Hortagi Karo Xidhiidhada Sunta ah

Ka Hortagga Xidhiidhada Sunta Ah Waa Arrin Muhiim Ah Oo U Baahan Wacyigelin, Aqoon, Iyo Farsamooyin Sax Ah Oo Lagu Dhiso Xidhiidh Caafimaad Qaba. Mid Ka Mid Ah Tallaabooyinka Ugu Horreeya Waa In La Barto Calaamadaha Xidhiidhada Sunta Ah, Sida Xakamaynta, Xaasidnimada, Xadgudubka Afka Ama Jireed, Iyo Kala Fogaynta Bulshada. Marka Calaamadahaas La Ogaado, Qofku Wuxuu Heli Karaa Awood Uu Ku Fahmo Xaaladdiisa Oo Uu Raadsado Caawimo. Isgaarsiinta Waxtarka Leh Iyo Ixtiraamka Labada Dhinac Waa Aasaaska Xidhiidh Caafimaad Qaba. Dadka Xidhiidhka Ku Jira Waa Inay Si Daacad Ah Uga Hadlaan Dareenkooda Iyo Baahidooda, Sidoo Kalena Xushmeeyaan Xuduudaha Midba Midka Kale. Waxaa Muhiim Ah In Qofku Helo Kalsooni Iyo Taageero Gudaha Iyo Dibadda, Taasoo Siinaysa Qofka Awood Uu Ku Horumariyo Oo Ku Xalliyo Dhibaatooyinka Gudaha Xidhiidhka. Barashada Iyo Ku Dhaqanka Farsamooyin Caafimaad Qaba Sida Xallinta Khilaafaadka Si Nabad Ah, Samirka, Iyo Dulqaadka Waxay Gacan Ka Geysan Karaan Ka Hortagga In Xidhiidhku Noqdo Mid Sun Ah. Haddii Qofku Dareemo In Xidhiidhku Noqday Mid Aan Caafimaad Qabin Ama Khatar Ah, Waa Muhiim Inuu Si Degdeg Ah U Raadiyo Caawimo Ka Timaada Xirfadlayaasha Caafimaadka Maskaxda, Saaxiibbada Kalsoonida, Waxyaalahan Oo Dhan Waxay Ka Caawin Karaan Qofka Inuu Ka Fogaado Inuu Ku Dhaco Ama Ku Sii Jiro Xidhiidh Sun Ah.

1. Aqoonsiga: Talaabada ugu horreysa waa in la aqoonsado calaamadaha xidhiidhada sunta ah. Mar kasta oo aad si fiican u fahamto waxa dhacaya, si fiican ayaad uga hortagi kartaa.
2. Xidhiidhka iyo Isgaarsiinta: Waa muhiim inaad ka hadasho dareenkaaga                             
3. Dariiqa Isaga Baxitaanka: Haddii xidhiidhka aan la hagaajin karin, waxaa laga yaabaa inaad u baahato inaad ka baxdo xidhiidhka. Raadso taageero ka timaadda qoyska, saaxiibada, ama xirfadlayaasha caafimaadka nafsiga.
4. Daryeelka Nafta: Ku dadaal inaad naftaada daryeesho. Samee waxyaabaha aad jeceshahay, jimicsi, iyo isdaryeelid guud ahaan.
5. Raadso Caawimo: Had iyo jeer waxaa fiican inaad raadsato caawimo xirfadeed haddii aad dareemayso inaanad keli ku filneyn. La tashi dhakhaatiirta caafimaadka nafsiga ama kooxaha taageerada si aad u hesho caawimo iyo talo ku saabsan sida loo maareeyo xaaladdaada.

Gabagabo

Xidhiidhada sunta ah waxay noqon karaan kuwo burburin kara qofka iyo noloshiisa guud ahaan. Waa muhiim in la ogaado calaamadaha, la sameeyo isgaarsiin hufan, loona raadsado caawimo haddii loo baahdo. Isdaryeelka iyo helitaanka taageerada qoyska iyo saaxiibada ayaa muhiim ah si loo ilaaliyo caafimaadka nafsiga iyo mid jidheed. Qof kastaa waxa uu xaq u leeyahay inuu ku noolaado nolol farxad leh iyo xidhiidho caafimaad qaba.